حکمت پنجم نهج البلاغه: ارزش دانش
شرح حکمت پنجم نهج البلاغه به زبان استاد دکتربخشعلی قنبری محقق نهج البلاغه
قَالَ علی(علیه السلام): وَ الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ كَرِيمَةٌ، وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ، وَ الْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ.
حضرت علی (ع): و دانش، ميراثى است گرانمايه و آداب، زيورهايى نو به نو و انديشه، آينه اى صافى است.
این حکمت سه بخش دارد:
بخش اول: آن مربوط به جایگاه علم؛ بخش دوم مربوط به جایگاه آداب و بخش سوم آن مربوط به جایگاه اندیشه است.
در توضیح بخش اول حضرت علی(ع) باید گفت دانش با علم مساوی نیست. ما در ادبیات دینی خودمان برای عموم آگاهی‌های انسان غالباً از دو واژه علم و معرفت استفاده می‌کنیم که بعدها این دو واژه کاربردهای متفاوتی پیدا کردند. این علم‌ها/ دانش‌ها یا تولیدی هستند یا کسبی، تولیدی هستند؛ یعنی اینکه یک نفر انسان در موقعیتی یک دانش را تولید می‌کند.
بخش دوم: این بخش این حکمت مربوط به آداب است که حضرت علی(ع) آداب را به زیورآلات تشبیه کرده است و می‌فرماید زیورآلات آداب همواره برازنده انسان است و اگر انسان، انسانیت به خرج بدهد این زیور از او جدا نمی‌شود چون «ادب مرد بهتر از علم اوست».
بخش سوم: امام(ع) در بخش سوم حکمت می‌فرماید: «الْفِكْرُ مِرْآةٌ صافِيَةٌ»؛ اندیشه آینه صفایافته است؛ یعنی اگر کسی بتواند خوب گوش بدهد، خوب اندیشه کند و خوب دلش را صفا دهد می‌تواند به بصیرت برسد.